Tegenwoordig is liposuctie, botox-injecties en
borstvergroting niets bijzonders meer, althans voor velen. Niets voor mij, doe
mij maar een extra rimpeltje in plaats van enge injecties waardoor je er uit
gaat zien als Marijke Helwegen, jawel de vrouw die ook wel het icoon van de
plastische chirurgie wordt genoemd.
In het oude China werden kleine voeten gezien als mooi en
sexy. Geen wonder dat er alles aan gedaan werd om de voeten van vrouwen zo
klein mogelijk te maken.
Er doen verschillende verhalen betreffende de oorsprong
van voetbinden de ronde, maar deze verhalen verschaffen niet veel
duidelijkheid. Het enige dat we weten is dat voetbinden meer dan een millennium
geleden onder een Chinese elite begon als een teken van rijkdom.
Niet veel later nam de Chinese samenleving het over en
werd het een traditie en zelfs een voorwaarde voor vrouwen om te kunnen
trouwen. Het werd de ideale look, en moeders die hun dochters’ voeten niet
wilden inbinden, tekenden hiermee hun noodlot, want de kans dat ze zouden
trouwen of hogerop zouden kunnen komen, was hiermee verkeken.
Het voetbinden heeft zich ontwikkeld omdat bij Chinese
mannen (eerst alleen in hofkringen) de gedachte ontstond dat kleine voeten sexy
waren. Dit kwam vooral doordat zij de manier van lopen prachtig vonden. En
bijkomend voordeel (vonden deze mannen) was dat het onderlijf van de vrouwen
erg sterk was, doordat zij kleine stapjes moesten nemen en moesten balanceren
op kleine voetjes. Hierdoor waren de spieren voor een lekkere wip zo goed
ontwikkeld dat het een genot was voor de mannen.
Het voetbinden begon tijdens de Tangdynastie (618 – 907 na
Chr.). De overlevering zegt dat het begon met een beeldschone keizerlijke
concubine, die van nature kleine voetjes had. Veel vaders en moeders wilden dat
hun dochter met dit schoonheidsicoon konden wedijveren en begonnen hun dochters
tussen de 5 en 7 jaar de voeten te binden. Op deze manier zorgden zij ervoor
dat hun voeten niet te groot zouden worden. Alleen……het is een beetje uit de
hand gelopen.
Aan het eind van de 11e eeuw, tijdens de Song-dynastie,
was de gewoonte wijd verspreid geraakt. Kleine damesvoeten waren een teken van
welstand. Want alleen welvarende families konden een vrouw onderhouden die niet
veel werk hoefde te verzetten.
De Mantsjoes, die vanaf 1644 China onderwierpen, zouden
na verloop van tijd het grootste deel van de Chinese gewoontes overnemen. Alleen
het voetbinden vonden zij zowel barbaars als smerig. De Mantsjoe-vrouwen bleven
hiervoor dus gespaard. De Mantsjoe keizers voelden zich helaas niet geroepen om
deze praktijk bij hun Chinese onderdanen te verbieden.
Tegen het einde van de 19e eeuw kwam er in China een
hervormingsbeweging op, die zich sterk beïnvloed werd door Europese en
Amerikaanse opvattingen. Men kwam snel tot de conclusie dat de Chinese traditie
om damesvoeten in te binden overboord gezet moest worden. Na de uitroepen van
de republiek, in 1911, werd de voetbindpraktijk buiten de wet gesteld.
Kennelijk was pas toen de Chinese samenleving rijp voor deze hervorming, want
daarna werden nog maar weinig meisjes aan deze foltering onderworpen. Van de
vrouwen van wie voor 1911, of enkele jaren later, de voeten werden gebonden,
zijn er nu nog maar heel weinig in leven.
Vrouwen met ingebonden voeten werden in de periode
1911-1949 uiteindelijk allemaal gedwongen de omzwachtelingen en lotusschoentjes
te verwijderen. Dit zorgde dat de voeten plotseling opnieuw begonnen te
groeien. Dit gebeurde echter niet keurig naar buiten en naar voren, omdat de
voeten al misvormd waren. De voeten groeiden naar binnen uit, wat de vrouwen
opnieuw zeer veel pijn bezorgde. Bovendien paste het in de communistische
ideologie dat ook vrouwen werkten. Vrouwen met lotusvoetjes konden echter
nauwelijks grote afstanden afleggen, maar de regering had daar weinig aandacht
voor.
Alleen….. de politieke instabiliteit van China zorgde dat
er weinig controle was op het verbod de voeten te binden. Zelfs in de jaren 20
en 30 van de vorige eeuw kwam de praktijk nog voor. De communisten waren echter
ook tegen het voetbinden en na de stabiliteit van het land na 1949 verdween het
voetbinden helemaal.
En na deze geschiedenis te hebben gelezen wil je
natuurlijk ook weten hoe het voetbinden in zijn werk ging.
Lotusvoeten werden gevormd door het omzwachtelen van de
voeten met stroken stof. Dit voor de bovenklasse dagelijkse procedé (en voor de
minder bedeelden 1 á 2 keer per week) werd uitgevoerd bij jonge meisjes van 6
jaar of jonger. De voet werd gehinderd in de groei, en de vier kleine tenen
werden naar binnen geplooid en braken uiteindelijk vanzelf waardoor ze nog
verder onder de voet geschoven konden worden. De grote teen bleef recht. Het
resultaat was dat botten werden vervormd en dat de tenen naar binnen groeiden.
De voeten ontwikkelden zich verkeerd, waardoor de meisjes de kuitspieren niet
meer nodig hadden. Al het gewicht verplaatste zich, waardoor lopen haast
onmogelijk is.
Het is niet verwonderlijk dat infecties en andere kwalen
als ingegroeide teennagels in die tijd heel gewoon waren. In sommige gevallen
leidde dit zelfs tot de dood. Diegene die dit twee jaar lange proces
overleefden, waren voor de rest van hun leven gehandicapt.
De botten van de voet werden zelfs daarna nog vele malen
gebroken, waardoor lopen haast onmogelijk werd, laat staan het doen van
huishoudelijk werk of het werken op de landbouwvelden.
Als de vrouw volgroeid was had zij dan voeten van soms
13-15 cm.
Een gouden lotusvoetje was 8 cm, met 10 cm had men een
zilveren lotusvoetje en met 12 cm had men een ijzeren lotusvoetje. Een extra
bijzonderheid was als de voet een van nature hoge wreef had waardoor de voet
optisch nog kleiner leek.
Bij deze minuscule voeten hoorden aparte schoentjes. Deze
schoentjes moesten de mooie, esthetisch gevormde voet alle eer aandoen. Voor
Chinese mannen was een lotusvoet onweerstaanbaar en lotusschoentjes waren de
afwerking van het geheel.
De schoentjes bestaan uit dure stoffen zoals zijde en
satijn en werden prachtig geborduurd met chinoiserieën. Sommigen hadden een
klein hakje, maar meestal waren ze plat. Lotusschoentjes zijn bijzonder gewild
en zeer kostbaar. In het theater waar alleen mannen op de planken mochten
staan, werden speciale schoenen gemaakt voor de heren. Eigenlijk liepen ze
tegen een steun op hun tippen zodat het leek alsof ook zij lotusvoeten hadden.
De urenlange trainingen bestonden eruit van 's morgens tot 's avonds op de
houten steunen te staan en daarmee hun evenwicht zoeken door op bakstenen te
staan.
Ironisch genoeg lijkt het erop dat we zelfs een
millennium later nog steeds geloven dat een gelukkig en vervullend leven te
maken heeft met een kunstmatig gewijzigd uiterlijk, of het nu voetbinden, een
borstvergroting of een botox injectie is.
Met dank aan Jeanine voor een aantal van de foto's
Bronnen: Internet en Foodbinding Museum Wuzhen
